Poni�ej opisujemy niekt�re zasady przygotowywania na komputerze, edytorem typu ASCII, tekst�w, kt�re nast�pnie maj� by� z�o�one za pomoc� systemu sk�adania tekst�w TEX.
Wymienione poni�ej zasady mo�na podzieli� na dwie kategorie:
System sk�adu ,,wyobra�a sobie'' akapit najpierw jako jedn� bardzo d�ug� linijk�, kt�r� ma po�ama� na kr�tsze, na og� r�wnej d�ugo�ci linijki, dokonuj�c -- je�li to konieczne -- automatycznego przenoszenia (dzielenia) wyraz�w.
Przygotowuj�c tekst przeznaczony do z�o�enia musimy ,,poinformowa�'' system sk�adu o tre�ci poszczeg�lnych akapit�w. Przepisuj�c tekst zwyk�ym edytorem musimy wi�c przestrzega� nast�puj�cych zasad:
Cudzys��w ,,otwieraj�cy'' oznacza si� w tek�cie przy pomocy dw�ch przecink�w, a cudzys��w ,,zamykaj�cy'' w postaci dw�ch apostrof�w. Pierwsze dwa wyrazy poprzedniego zdania zosta�y wpisane do pliku jako: Cudzys��w ,,otwieraj�cy''. Nawet je�li w maszynopisie lub r�kopisie cudzys�owy otwieraj�cy i zamykaj�cy wygl�daj� tak samo, nale�y je rozr�ni� i zaznaczy� tak jak opisano powy�ej.
Opr�cz opisanych powy�ej zwyk�ych cudzys�ow�w, czasem stosuje si� te� w tek�cie tzw. ,,cudzys�owy <<francuskie>>''. U�ywa si� ich wtedy, gdy trzeba wyr�ni� cudzys�owem fragment zawarty w tek�cie ju� obj�tym cudzys�owem zwyk�ym.
Francuski cudzys��w otwieraj�cy oznacza si� w tek�cie za pomoc� dw�ch znak�w mniejszo�ci: <<, a francuski cudzys��w zamykaj�cy za pomoc� dw�ch znak�w wi�kszo�ci: >>;.
Nigdy nie nale�y w roli nawiasu u�ywa� uko�nej kreski /, zwanej ,,�amane'' lub ,,ciach''.
. , ; : ? ! ...nale�y pami�ta�, �e pomi�dzy poprzedzaj�cym taki znak wyrazem, a takim znakiem nie mo�e by� odst�pu, ani zmiany wiersza, natomiast po znaku przestankowym zawsze piszemy odst�p (prawie zawsze!).
Pami�tajmy, �e wielokropek, to trzy kropki, a nie np. cztery.
Poni�ej opiszemy kr�tko zastosowanie tych znak�w i spos�b ich sk�adania w TEX-u.
W wyrazach z�o�onych, np. ,,niebiesko-czarny'', ,,d�entelmen-w�amywacz'' ��cznik oddziela poszczeg�lne wyrazy sk�adowe. Jest to kr�tka kreska znajduj�ca si� pomi�dzy wyrazami bez dodatkowych odst�p�w.
Pisz�c takie s�owa jak ,,��to-zielony'' nale�y mie� na uwadze, �e przymiotnik ,,��to-zielony'' oznacza ,,cz�ciowo barwy ��tej, a cz�ciowo zielonej'', natomiast przymiotnik ,,��tozielony'' (pisany jako jedno s�owo bez ��cznika) oznacza ,,barwy ��tej z odcieniem zielonym''. S�owo z�o�one wyst�puj�ce w sk�adzie na granicy kolumny mo�e zosta� podzielone (cz�ciowo przeniesione do nast�pnego wiersza). Regu�a przenoszenia takich s��w jest nast�puj�ca: ka�dy z wyraz�w sk�adowych mo�e zosta� podzielony lub podzia� mo�e nast�pi� na granicy wyraz�w. W tym ostatnim przypadku kreska ��cz�ca wyrazy powinna zosta� ,,rozdwojona'', to znaczy znale�� si� zar�wno na ko�cu linijki pierwszej, jak te� na pocz�tku linijki drugiej. Oto mo�liwe sposoby przeniesienia s�owa ,,��to-zielony'':
��- to-zielony. ��to- -zielony. ��to-zie- lony. ��to-zielo- ny.
Przygotowuj�c tekst do sk�adania systemem TEX ��cznik wpisuje si� jako par� znak�w ,,\='' (w-ty�-ciach, r�wna si�), bez dodatkowych odst�p�w. Symbol ,,\='' jest komend� wyst�puj�c� jedynie w polskiej wersji TEX-a (czyli w MEX-u) i pozwala TEX-owi na przenoszenie wyraz�w z�o�onych zgodnie z opisan� wy�ej regu��.
S� jednak takie konteksty, gdzie chcieliby�my u�y� ��cznika,
nie zezwalaj�c TEX-owi na przenoszenie tak utworzonego napisu.
Je�li m�wimy o wydziale K-2 stoczni, to nie chcieliby�my, aby
TEX w jakiejkolwiek sytuacji przeni�s�:
Podobnie w przypadku komputera K-202, numeru telefonu 34-22
lub kodu pocztowego 80-309. We wszystkich takich przypadkach
��cznik zapisujemy w danych dla TEX-a jako pojedyncz� kresk�
,,-''. A zatem wymienione przyk�ady nale�y zapisa� jako:
,,K-2'', ,,K-202'', ,,34-22'', ,,80-309''.
K- -2
Mo�e si� jednak zdarzy�, �e sk�adamy tekst w w�skiej kolumnie (np. w jednej ze szpalt gazety), gdzie system sk�adu nie ma zbyt wielu mo�liwo�ci wygodnego �amania na linijki. Je�eli w takim kontek�cie pojawi si� gdzie� w �rodku akapitu d�ugi symbol, np. numer konta bankowego:
123456-778899-124-0,to TEX mo�e mie� trudno�ci ze sk�adem. W takiej sytuacji zamiast w danych wej�ciowych pisa�:
123456-778899-124-0,czyli stosuj�c pojedyncze kreski, mo�na podpowiedzie� TEX-owi gdzie mo�e z�ama� ten d�ugi napis, stosuj�c notacj� ,,\='':
123456\=778899\=124\=0.��cznik jest r�wnie� tym znakiem, kt�rego u�ywa TEX do przenoszenia (dzielenia) wyraz�w. To jednak odbywa si� automatycznie i nie wymaga �adnych ingerencji u�ytkownika systemu.
Zapisuje si� go za pomoc� trzech nast�puj�cych po sobie minus�w: ,,---''. Przed my�lnikiem i po my�lniku nale�y doda� po jednym odst�pie.
Czasem p�pauzy u�ywa si� te� w roli my�lnika. My�lniki musz� by� jednolite w ca�ym tek�cie. Na og� stosowanie jednego lub drugiego rodzaju wymaga uzgodnienia z redakcj� zlecaj�c� sk�ad.
Formu�y matematyczne, to bardzo du�y i istotny fragment TEX-a i nie spos�b tu om�wi� go szerzej. Mo�emy jednak nauczy� si� zapisywa� tak� pro�ciutk� formu�k�, jak ,,--5''. Ot� je�li w tek�cie wej�ciowym TEX-a umie�cimy kolejno znaki ,,-'' i ,,5'' otoczone symbolami dolara, czyli napiszemy: $-5$, to TEX potraktuje to jako formu�� matematyczn� i u�yta przeze� w sk�adzie kreska pozioma b�dzie minusem. Gdyby�my nie u�yli znak�w dolara, TEX z�o�y�by ��cznik, co by�oby zupe�nie nieodpowiednie; por�wnajmy niepoprawne: ,,-$5$'' i poprawne: ,,$-5$''.
Na przyk�ad przygotowany pod edytorem tekst, zawieraj�cy jedynie litery i znaki przestankowe: To nie takie trudne, jak si� wydaje...
zostanie z�o�ony -- zgodnie z oczekiwaniem -- jako:
To nie takie trudne, jak si� wydaje...
Jednak, je�li w takim tek�cie pojawi�yby si� znaki, kt�re TEX traktuje w spos�b szczeg�lny, to zareagowa�by na nie zupe�nie inaczej. Nie b�dziemy tu opisywa� co by si� sta�o. Zapami�tajmy jednak, �e je�li chcemy uzyska� jeden z czterech nast�puj�cych znak�w:
& $ % #to musimy wpisa� to do pliku wej�ciowego, jako:
\& \$ \% \#
A zatem ka�dy z tych specjalnych znak�w nale�y poprzedzi� ,,w-ty�-ciachem'', czyli ,,\''.
Takie odst�py, na kt�rych nie wolno systemowi z�ama� wiersza, zazanacza si� w przepisywanym tek�cie w specjalny spos�b, pisz�c znak ,,tylda'' ~ zamiast odst�pu. Wymienione wcze�niej zdanie nale�y zatem przepisa� jako: ,,Janek urodzi� si� w~P�ocku''.
Jest wiele takich przypadk�w, kiedy zwi�zek fragment�w zdania jest tak silny, �e nie nale�y wewn�trz takiego fragmentu �ama� na linie. Nie zawsze regu�a jest tak prosta, jak to napisano powy�ej. Przyjrzyjmy si� kilku przyk�adom poprawnie zaznaczonych fragment�w.
godz.~17.00 od~15 do~40~os�b na str.~2 napisano ul.~�wierkowa tel.~25--04--71 rozdzia�~2 2~rozdzia�y p.~Jan Nowak I~cz�� IX~SymfoniiW wi�kszo�ci przypadk�w odpowiednie zaznaczenie wymaga pewnej wprawy i do�wiadczenia.